Teknolojinin gelişmesiyle birlikte yapay zekâ artık yalnızca veri analizi yapmıyor, insanların nasıl düşündüğünü, nasıl karar aldığını ve hatta hangi durumlarda nasıl tepki vereceğini biliyor. Bu durum, bireylerin özgür iradesinin giderek daha fazla sorgulanmasına yol açıyor. Ancak burada asıl tehdit yapay zekânın kendisi değil. Asıl mesele, bu bilgiyi kimlerin kontrol ettiği ve nasıl kullandığı.

Elektrik Elektronik Mühendisi Burak Yaka, yapay zekânın insan psikolojisini nasıl anladığını ve bunu kullanarak bireylerin nasıl yönlendirildiğini değerlendiriyor. Ona göre, insanlar farkında bile olmadan, algoritmalar tarafından şekillendirilen bir dünyada yaşıyor olabilir.

Bizi Yönlendiren 7 Büyük Güç

İnsanların karar alma süreçleri belirli faktörler tarafından yönlendiriliyor. Önceden bu faktörler sezgisel olarak tahmin edilebiliyordu, ancak bugün yapay zekâ sayesinde tamamen bilinir hale geldi.

Duygusal Durumların Analizi

Yapay zekâ, bireylerin ruh halini anlamak için sosyal medya paylaşımlarını, yazışmalarını ve yüz ifadelerini analiz ediyor. Stresli, mutlu ya da endişeli olduğumuzda nasıl tepkiler vereceğimiz biliniyor ve bu bilgiler, bize sunulan içeriklerin zamanlamasını belirlemek için kullanılıyor.

Bireysel Özellikler ve Kişisel Veriler

Genetik miras, çocukluk travmaları ve kişisel alışkanlıklar, bireyin nasıl karar vereceğini belirleyen en önemli faktörlerden biri. Yapay zekâ, bireyin geçmiş deneyimlerini ve eğilimlerini analiz ederek, hangi ürünleri satın alacağını, hangi içeriklere ilgi göstereceğini biliyor.

Sosyal Çevrenin Etkisi

İnsanlar çevrelerinden bağımsız düşünemez. Yapay zekâ, bireylerin kimleri takip ettiğini, kimlerle daha fazla etkileşimde bulunduğunu analiz ederek sosyal çevreyi şekillendirebiliyor. Belirli bir düşünce yapısına sahip olan bireyler, kendilerine benzer düşüncelerle çevrelenerek farklı bakış açılarından uzaklaştırılabiliyor.

Demografik Faktörler ve Yönlendirme Mekanizması

Yaş, cinsiyet, eğitim seviyesi ve coğrafi konum, bireylerin belirli olaylara nasıl tepki vereceğini belirleyen önemli unsurlardır. Yapay zekâ, bu verileri kullanarak kişiselleştirilmiş içerikler, haberler ve reklamlar oluşturuyor. Özellikle seçim dönemlerinde belirli gruplara özel kampanyalar ve mesajlar gösterilerek oy verme davranışları bile etkilenebiliyor.

Bilişsel Önyargılar ve Algoritmik Filtreler

İnsanlar genellikle kendi inançlarını ve düşüncelerini destekleyen bilgilere daha fazla ilgi gösterir. Yapay zekâ, bu eğilimi kullanarak bireylere özel içerikler sunuyor ve bilgi akışını filtreleyerek onların belirli bir çerçevede kalmasını sağlıyor. Böylece bireyler yalnızca kendi inançlarını destekleyen haberlerle karşılaşıyor, farklı görüşlere açık olmaktan uzaklaşıyor.

Küresel Olaylar ve Kriz Anlarındaki Yönlendirme

Ekonomik krizler, pandemiler ve doğal afetler gibi büyük olaylar, bireylerin karar alma süreçlerini etkiliyor. Yapay zekâ, bu tür olaylar sırasında insanların nasıl tepki vereceğini biliyor ve kriz dönemlerinde hangi bilgilerin yayılması gerektiğini belirleyerek kitlelerin yönlendirilmesini sağlıyor.

Fizyolojik Durumların Etkisi

İnsanların açlık, yorgunluk ve stres gibi fizyolojik durumları kararlarını büyük ölçüde etkiliyor. Yapay zekâ, akıllı saatler ve sağlık uygulamaları aracılığıyla bireylerin fiziksel durumlarını takip ederek içerikleri buna göre düzenleyebiliyor.

Sorun Yapay Zekâ Değil, Onu Kullananlar

Burak Yaka, asıl meselenin yapay zekanın insanları yönlendirmesi değil, bu gücün kimlerin elinde olduğu olduğunu vurguluyor.

Bugün yapay zekâ bireylerin ruh halini, kararlarını ve eğilimlerini biliyor. Yarın, bu bilgilerle toplumların nasıl hareket edeceği yönlendirilecek. Eğer bu güç birkaç elitin elinde kalırsa, toplumlar farkında olmadan manipüle edilebilir. Ancak, veriye erişimin demokratikleşmesi ve bireylerin kendi dijital haklarını koruması sağlanırsa, bu denge değişebilir.

Özgür irade mi, algoritmaların yönettiği bir dünya mı? Gelecek, bu soruya verilecek yanıtla şekillenecek.