10 Nisan haftasında Rize yerel medyasında yayınlanan “2019 için Rize’de 12 çiftçi kenevir ekim izni istedi“ başlıklı yazımı yeniden paylaşarak - anımsatarak özelliklede konuya duyarlı olduğunu bildiğim Sayın Rize Valisi Kemal Çeber Beye seslenmek istiyorum. 

Çünkü Kasım Esen dışında (o da Halk Eğitim Projesi ile sınırlı) eski valilerimizden hiçbiri Rize ekonomisi için çaydan sonra lokomotif olabilecek, dahası kültür mirası sayılabilecek feretiko –kenevir konusuna ilgi göstermedi. Sayın Valimiz Kemal Çeber ise göreve başladıktan hemen sonra eşi ile birlikte Gündoğdu’daki Talip Kahraman El Sanatları Merkezi’ni ziyaretinde kursiyerlerle bir araya geldiğinde Rize Bezi - feretikoya – Rize’de kenevir kültürünün yeniden canlanması ve yaşatılmasına ilgisini ortaya koydu. 

9 Ocak’ta Sayın Cumhurbaşkanımızın ülke genelinde kenevir ekimi konusunda seferberlik ilan etmesinden sonra izin kapsamında olan 19 ilden biri olan Rize’de de halk arasında yoğun bir ilgi oluştu. Ama ekonomik yanının belirsizliği ve idarenin yönlendirici olamaması nedeniyle olsa gerek beklediğimin, arzulananın uzağında sadece 12 çiftçi –girişimci yasal süre olan 1 Nisan’dan önce yaklaşık 30 dönüm için izin başvurusunda bulundu.

Sayın Valimizde 6 Mart 2019 günü yerel medyamıza yansıyan beyanında zaten bu yıl Rize’de ilk kez 20 bin metrekareye ulaşan alanda kenevirekiminin yapılacağını beklediklerini okumuştuk. Sayın valimizin beyanında 2016’da çıkan yasalizinden sonra Rizeilimizde ilk kez geçen yıl bir bayanın ekim yaptığı da yer almıştı. 

Sayın Valimizin bahsettiği hanım ve ailesi benim yazı ve çağrılarımdan hareketle kenevir ekimine ilgi duymuş, geçen yıl Ocak ayında resmi başvurusunu yapmıştı. 

Ardından 23 Şubat 2018’deRize İl ve Çamlıhemşin İlçe Tarım Müdürlüklerinden uzman arkadaşlar ailenin ekim yapmayı planladığı Çamlıhemşin Topluca Köyünün Marselevat Vadisinde Koç Düzü Yaylası kavşağından takribi 7 km daha yukarda Kamparona (Yukarı Dere) mevkiindearaziyeuygunluk keşfinde bulundu. O gün heyette ben de vardım. Yol çok keyifli değildi ama arazi ekime çok elverişli, dış etkenlerden uzak ve verimli bir toprağa sahipti. Her tarafta da kaynak suyun olması da liflerin işlenmesi için fevkalade bir avantajdı ve arazi uygun görülmüştü. 

Ancak aile yeterince tohum tedarik edemediği ve ekimin sonuçlarını, ekonomisini görmek amacıyla Marselevat’ta değil, Topluca Köyünde evlerinin yakınında deneme amaçlı ekim yapabildi. Yeterli teknik ve idari destek alamamış olsalar da yılmayıp bu sezona hazırlandılar. Türkiye’de kenevir ekimi konusunda var olan iki enstitü ( Samsun OMÜ’den Doç. Dr. Selim Aytaç ile Kenevir Enstitüsü Başkanı Dr. Erdem Ulaş Sayın Cumhurbaşkanımızın da danıştığı otoriteler) ile sürekli temasta olarak kendilerini de geliştirerek bu yıl 10 dönümlük alanda ekim gerçekleştirmek için izin başvurusunda bulundular. Bunda Sayın Erdoğan’ın kenevir konusunda memleketi Rize’yi özellikle işaret etmesi de şüphesiz etken oldu. 

Sayın valimizin bu yıl 20 bin metrekarede ekim gerçekleşmesini bekliyoruz beyanını okuduktan sonra ben de bu 10 bin metrekareyi de ekleyerek 2019’da ilimizde 30 dönüme yakın alanda kenevir ekimin gerçekleşmesi bekleniyor diye yazmıştım.

20 yıla yakın süredir takip ettiğim, yazdığım bir konu. Temelde tohum yetersizliği ve endüstriyel üretim tarafında yasal mevzuatın gerektiği gibi düzenlenememiş ve üretim tesisleri henüz inşa edilmediğinden Sayın Cumhurbaşkanının beklediği kadar olamasa da özellikle Kendir Enstitüsünün (ASAM) sahaya inmesiyle 700 dönüme yakın arazide bu yıl ekim gerçekleştiriliyor. Ancak Rize’den dostlarımla yaptığım görüşmelerde yasal ekim izin hakkı olan ilimizde sudan nedenlerle kenevir ekiminde 2019 yılını kaçırmakta olduğumuz endişesine kapıldım. 

Daha önceki fiili gözlemlerim ve yerel medyada yazanBayram Arif Turan’ın iki haftadır üst üste Rize Tarım il müdürlüğü yetkililerine seslenen yazıları Sayın Valimize konuyu paylaşma arzumu pekiştirdi. Yazar Turan ilk yazısında “artık lahana bile yetişmeyen Rize” dedi. Sonra da İl Tarım Müdürlüğüne seslenerek, “Köylerde, mezarlarda, tarlalarımızda bitki yetişmiyor, sebze yetişmiyor, lahana bile yetişmiyor. Bu durum sizleri ilgilendirmiyor mu? Bakanlığın da işi zor be, illerde taşralarda çözüm odaklı çalışan yöneticilerin olmadığı kanaatindeyim” diye yazdı.

Sayın Valim, bilinenleri tekrarlamaya gerek yok. Günümüzde 50 bin ürünün ikamesinde kullanılabilen, toprağın vasfını artıran, çevrede yaşayanların sağlığına katkısı bilinen ve de arıcılık için fevkalade pozitif etkileri olan bir ürün kenevir. Çay öncesi Rize ekonomi sininde temel ürünü idi. Kenevir ekimi ekonomik değeri yanında feretiko, geleneksel Rize Bezi Dokumacılığı olarak yarınlara taşımamız gereken bir kültür mirası. Bu açıdan sadece İl Tarım Müdürlüğünün değil İl Kültür Müdürlüğü nünde sahip çıkması, projeler geliştirmesi gereken bir ürün.

Bu hatırlatmaya ya da bilgilendirmeye Cumhurbaşkanımızın da cesaretlendirdiği kenevir ekimi için izin başvurusunda bulunan çiftçilerimize il ve ilçelerdeki ilgililerin gereğince destek olmadığı, dahası caydırıcı tavır içinde oldukları yönünde dönüşler aldığımdan gerek duydum. 

Devletten destek almadan (oysa kültür mirasımızın yarınlara taşınması için Kültür Müdürlüğü proje geliştirilmeli), kendi arazisinde yasal koşulları temin ederek, tohumu da kendisi tedarik edebilmiş girişimcilere en basitinden rutin kontroller için gerekli personelimiz yok diye olumsuz yaklaşılmamalı. Koşulları sağlayan çiftçi idarede muhatap bulabilmeli, destek alabilmeli, arıcılara öteden beri 15 köke kadar izin verilebilen kenevir ekimine uygunluğu onaylanmış, çay tarımına da zararı olmayan lokasyonlarda ekim yapacak ailelere zorluk çıkarılmaması, destek olunması için zatıalinizin desteğine belli ki ihtiyaç var Sayın Valim.

Recep Ali Aksoylu / Üsküdar / 12.05.2019