VakıfBank Kültür Yayınları “Sanat Neye Yarar?”ı Türkçe’de ilk kez yayımlıyor. Okurla buluştuğu sene büyük tartışmalara yol açan kitabında John Carey, “Şimdiye değin herhangi biri tarafından sanat eseri olarak görülen herhangi bir şey sanat eseridir, o şey sadece o insanın gözünde sanat eseri olsa bile” diyerek sıra dışı bir saptamada bulunuyor.

VakıfBank Kültür Yayınları’nın (VBKY) Türkçe’de ilk kez okura sunduğu “Sanat Neye Yarar?” isimli kitapta sanat ve edebiyat eleştirisi iç içe geçiyor. İngiliz edebiyat profesörü ve kültür eleştirmeni John Carey, nükteli dili ve zengin örneklerle sanatın işlevleri konusuna eleştirel bir yaklaşım getiriyor.

İki bölüm halinde zengin bir inceleme

Türkçe çevirisi Orhan Düz tarafından yapılan kitabında Tolstoy, Immanuel Kant, Jean-Paul Sartre, Rousseau, Hegel, Schopenhauer gibi düşünürlerin görüşlerine atıfta bulunan Carey, anlatmaya “Sanat eseri nedir?” sorusuyla başlıyor. İki bölüm halinde kaleme aldığı “Sanat Neye Yarar?”ın ilk kısmında Carey, sanat eseri nedir, bilim imdadımıza yetişebilir mi, sanat bizi daha iyi insanlar yapar mı gibi soruların cevaplarını arıyor. Eleştirmenler, kuramcılar ve düşünce adamlarının görüşlerinden hareketle Carey ikinci bölümde edebiyatın gerekliliğine odaklanıyor ve edebiyatın diğer sanat dallarından farklılıklarını sıralıyor.

Bana göre sanatsa, o, sanattır

İngiltere’de okurla buluştuğu yıl önemli tartışmalar doğuran kitabında Carey, bir sanat eserinin Botticelli’nin ünlü tablosu Primavera, Shakespeare’in Hamlet, Beethoven’ın Beşinci Senfoni eseri ile buna benzer yapıtlar olduğunu söylüyor. “Sanat eseri nedir?” sorusuna hiç kimsenin net bir cevap vermediğine dikkat çeken Carey, “Belki de herkesi tatmin edebilecek bir cevap bulmak imkânsızdır” diyor. Carey’e göre, fakat burada asıl sorulması gereken sorular, sanat eserinin ne olmadığı veya ne olamayacağıdır… Çünkü sanatın ne olmadığını bilmediğimiz sürece ne olduğuyla arasına bir sınır çizgisi çekmek imkânsız! Carey ayrıca, başkalarının estetik tercihlerini ne kadar beğenmezsek beğenmeyelim, onlara “yanlış” veya “hatalı” diyemeyeceğimiz konusunun altını çizerek şöyle bir sanat tanımında bulunuyor: “Şimdiye değin herhangi biri tarafından sanat eseri olarak görülen herhangi bir şey sanat eseridir, o şey sadece o insanın gözünde sanat eseri olsa bile.”

Edebiyattan müziğe, operadan sinemaya

Carey’e göre, akıl yürütme ve eleştiride bulunma becerisine sahip tek sanat ise edebiyat! “Okunan, ezberlenen ve hatırlanan edebiyat kendi ruhunuzun bir parçası haline gelir” diyen Carey, edebiyatın diğer sanatlardan farklı olarak, onun kendisini eleştirebildiğini söylüyor. Carey, “Müzik eserleri başka eserlerin parodisini yapabilir; keza resimler başka resimleri karikatürleştirebilir. Fakat bu, müzik veya resmin toptan reddi anlamına gelmez. Öte yandan edebiyat, edebiyatı tamamen reddedebilir ve bununla kendisinin diğer sanatlardan daha güçlü olduğunu ve kendini daha iyi tanıdığını gösterir. Edebiyat kendisini eleştirebilen tek sanat olmakla kalmaz, iddia ederim ki, herhangi bir şeyi de eleştirebilen yegâne sanattır, çünkü akıl yürütme yeteneğine sahip tek sanat odur. Elbette, resimler örtük eleştiriler aktarabilir, Hogarth’ın Calais Kapısı veya Ford Madox Brown’ın İş isimli tablosu gibi. Fakat tutarlı bir eleştirel sav ortaya koyamazlar. Dilsizliğe tıkılıdırlar. Operalar ve filmler eleştiride bulunabilir, ancak onlar da kendilerinin rasyonel dünyaya girmelerine izin veren sözcükleri edebiyattan alırlar. Edebiyat diğer sanatları eleştirirken, oklarını onların akıldışılıklarına çevirir” sözlerini kaydediyor.

KÜNYE

Yayınevi: VBKY, Kitabın adı: Sanat Neye Yarar?, Yazar: John Carey, Çevirmen: Orhan Düz, Sayfa sayısı: 400, Fiyatı: 35 TL